Mijn onderzoek begint bij de energiepraktijken van bewoners. Het gaat over wat bewoners zeggen en doen met betrekking tot energie en voorwerpen in huis. Wat bewoners zeggen en doen (ofwel hun ‘praktijken’) staat niet op zich zelf, maar is verbonden met de wereld buitenshuis. Mijn onderzoek begint thuis (binnen) en gaat daarna naar buiten toe; van binnen naar buiten. Zo komt informatie over energiepraktijken van bewoners rechtstreeks van henzelf.
Dat is heel belangrijk. Eerder onderzoek toont aan dat er vaak een kloof is tussen de energiepraktijken van bewoners en die van de professionals die oplossingen voor de energietransitie bedenken: overheidsinstanties, netwerkbeheerders, verhuurders en installateurs. Ook is er een kloof tussen bewonerspraktijken en de opvattingen van professionals daarover. Die kloof is vooral zichtbaar in wijken met lagere inkomens.
Vanuit Just PREPARE zien we deze kloof als problematisch,. Volgens eerder onderzoek belemmert de kloof de effectiviteit van de energie transitie. En een ineffectieve energie transitie leidt weer tot onrechtvaardigheid en verzet van bewoners. Mijn onderzoek richt zich op het beschrijven en verklaren van deze kloof. Denk bijvoorbeeld aan een automatisch ventilatiesysteem waarbij bewoners niet eens de ramen meer hoeven te openen. Het systeem wint ook nog warmte terug, waardoor bewoners minder hoeven te stoken. Klinkt als een mooie oplossing toch? Maar, voor veel bewoners is dat niet zo.
Vanuit drie theoretische achtergronden analyseer ik oplossing zoals zo een ventilatiesysteem:
1. Sociale praktijktheorieën, omdat we het hebben over de handelingen en uitspraken van bewoners en professionals. Sociale praktijken zijn de ‘standaardmanieren’ waarop mensen denken en werken, inclusief de technieken en voorwerpen die ze daarbij gebruiken. Ventileren is zo een praktijk; ideeën over comfort, gezondheid, energiebesparing combineren met voorwerpen zoals ramen en ventilatiesystemen.
2. Energie rechtvaardigheid, omdat er verschillende ideeën zijn over wat wordt beschouwd als onrechtvaardig door verschillende bewoners en professionals. Bijvoorbeeld, een bewoner wilt zelf beslissen wanneer die een raam opent of sluit omdat die een fris briesje in huis als aangenaam en gezond ervaart, terwijl een professional de ventilatie automatisch wil regelen, om gezondheid en laag energieverbruik te bevorderen. Terwijl bewoners liever zelf beslissen wanneer ze ventileren. Of het ventilatiesysteem zorgt voor geluidsoverlast. Zo komen er extra lasten te liggen bij bewoners. Terwijl bewoners niet de lusten ervaren van de energiebesparing, omdat bewoners liever op hun eigen manier blijven ventileren.
3. Toekomstbeelden, want de energietransitie vraagt om het veranderen van huidige energiepraktijken, maar hoe, waarom en waarheen verschilt per betrokkene. De bestaande kloof kan zorgen dat bewoners en professionals verschillende (impliciete) toekomstbeelden hebben – en dat kan de kloof versterken. Zoals bij het voorbeeld van een ventilatiesysteem: professionals zien een toekomst voor zich waarin ventilatiesystemen de luchttoevoer optimaliseren, terwijl bewoners dat liever zelf blijven doen, want het systeem houdt geen rekening met het genot van een fris briesje.
Voor dit onderzoek gebruik ik creatieve methodes om moeilijke onderwerpen zoals energiepraktijken, toekomst en rechtvaardigheid te bespreken met bewoners. Deze methodes helpen om rijkere informatie naar boven te halen dan bij enkel een interview. Geïnspireerd door Participatory Action Research, willen we eerst -en vooral- luisteren naar de bewoners en proberen we om zodoende hun perspectief sterk naar voren te brengen. We houden rekening met wat bewoners willen delen, waar zij geïnteresseerd in zijn en hoe we dat samen kunnen uitzoeken.
Bronnen:
Sociale praktijken:
Kuijer, L., & Watson, M. (2017). ‘That’s when we started using the living room’: Lessons from a local history of domestic heating in the United Kingdom. Energy Research & Social Science, 28, 77–85. https://doi.org/10.1016/j.erss.2017.04.010
Schatzki, T. R. (2011). Where the action is (on large social phenomena such as sociotechnical regimes). Sustainable Practices Research Group, Working Paper, 1, 1–31.
Shove, E. (2022). Connecting Practices: Large Topics in Society and Social Theory. Taylor & Francis.
Rechtvaardigheid:
Galvin, R. (2019). What does it mean to make a moral claim? A Wittgensteinian approach to energy justice. Energy Research & Social Science, 54, 176–184. https://doi.org/10.1016/j.erss.2019.04.018
Lennon, M. (2017). Energy Research & Social Science Decolonizing energy: Black Lives Matter and technoscienti fi c expertise amid solar transitions. 30(May), 18–27. https://doi.org/10.1016/j.erss.2017.06.002
van Uffelen, N. (2022). Revisiting recognition in energy justice. Energy Research & Social Science, 92, 102764. https://doi.org/10.1016/j.erss.2022.102764
Wood, N. (2023). Problematising energy justice: Towards conceptual and normative alignment. Energy Research & Social Science, 97, 102993. https://doi.org/10.1016/j.erss.2023.102993
Toekomsten:
Groves, C. (2017). Emptying the future: On the environmental politics of anticipation. Futures, 92, 29–38. https://doi.org/10.1016/j.futures.2016.06.003
Pink, S., Strengers, Y., Fernandez, M., & Sabiescu, A. (2016). Understanding energy futures through everyday life observation following an ethnographic approach. 41st IAHS World Congress on Housing Sustainability and Innovation for the Future, September 13 to 16, 2016: Albufeira, Algarve, Portugal – Proceedings. IAHS World Congress on Housing 2016. https://research.monash.edu/en/publications/understanding-energy-futures-through-everyday-life-observation-fo
Rasch, E. D., & Köhne, M. (2017). Practices and imaginations of energy justice in transition. A case study of the Noordoostpolder , the Netherlands ☆. Energy Policy, 107(November 2016), 607–614. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2017.03.037
Veenman, S., Kaufmann, M., & Haarbosch, S. (2023). Futures in the present: Unraveling foreclosing and pre-opening desired futures in the local environment with a Bourdieusian perspective. Futures, 149, 103134. https://doi.org/10.1016/j.futures.2023.103134